Πανδημία και κοινωνικοποίηση στη νηπιακή ηλικία

Γράφει η Σοφία Παπαδάκη*

Η μικρή Χαρά, η ανηψιά μου, είναι ένα γλυκύτατο πλάσμα, 4 ετών, που με ενθουσιασμό περίμενε να πάει στο σχολείο για να κάνει νέους φίλους. Σε καιρό πανδημίας η Χαρά, δεν μπόρεσε να κάνει το μικρό της όνειρο πραγματικότητα και περνάει δημιουργικό χρόνο με τη μαμά και τον μπαμπά της. Μαθαίνω νέα της μέσω της διαδικτυακής μας επικοινωνίας. Την βλέπω να χαμογελά, να διηγείται την καθημερινότητα της και νιώθω την θλίψη της που δεν μπορεί να κάνει όσα θα έκανε κάθε παιδί στην νηπιακή ηλικία σε περιόδους κανονικότητας.

Η περίοδος της πανδημίας ανέτρεψε τα δεδομένα της καθημερινότητας όλων μας, έφερε αλλαγές στην ζωή μας και μετέτρεψε τα όσα μέχρι τώρα θεωρούσαμε σταθερές σε αναζητήσεις που μοιάζουν- και είναι- πνοές ζωής. Οι επιπτώσεις που έφερε είναι δραματικές για τους περισσότερους σε ποικίλους τομείς. Μέσα σε αυτές, επλήγηκε ιδιαίτερα η κοινωνικοποίηση των μικρών παιδιών, που μόλις δειλά είχαν αρχίσει να εξερευνούν τον κόσμο, τους ανθρώπους γύρω τους με στόχο να ανέβουν το πρώτο σκαλοπάτι της κοινωνικότητάς τους.

Παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία έκλεισαν τις πόρτες για να προφυλάξουν τα μικρά παιδιά από έναν ιό που έναν χρόνο τώρα τρομοκρατεί.

Τι χαρά να προσφέρει σε ένα νήπιο μια οθόνη;

Τί χαρά να του δώσει μια βιντεοσκοπημένη συζήτηση με τη δασκάλα, τους φίλους, τους συμμαθητές;

Η μυρωδιά απ’ το παιχνίδι στην αυλή δεν αναμεταδίδεται, ούτε το άγγιγμα στο χέρι των φίλων, ούτε η αφή από τα παιχνίδια στην τάξη δεν δύναται να μετενσαρκωθεί. Ακόμα και το δάκρυ που κυλάει όταν ματώνει στο παιχνίδι της αυλής, ακόμα κι εκείνο λείπει από τα παιδιά μας.

Τις προάλλες, ημέρες Αποκριάς, σε μια βόλτα στο πάρκο της γειτονιάς αντίκρισα μια εικόνα θλιβερή. Μικρά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, κρατώντας το χέρι της μητέρας, του πατέρα, της γιαγιάς και του παππού περπατούσαν καμαρωτά στο δρόμο φορώντας τις αποκριάτικες, εντυπωσιακές στολές τους.

Φέτο, δεν θα συμμετείχαν σε αποκριάτικα πάρτι με φίλους, να χορέψουν, να γελάσουν, να διασκεδάσουν, να ευθυμήσουν με τα συνομήλικα παιδιά, όπως ορίζει η παιδική τους ηλικία. Η παιδικότητα τους αυτή τη φορά περιορίστηκε σε μια βόλτα μέχρι το φούρνο της γειτονιάς ή το κοντινό σούπερ μάρκετ. Ο ενθουσιασμός ήταν μισός, περικομμένος κι εγκλωβισμένος κάτω από την αποκριάτικη ενδυμασία που σε άλλο χρόνο θα προμήνυε στιγμές κεφιού και ξεγνοιασιάς.

Τα παιδιά αυτά, δοκιμάζονται- ίσως περισσότερο από όλους- διότι η πανδημία τους στερεί την ουσιαστική , υγιή επικοινωνία και την εξερεύνηση ενός πραγματικού κόσμου σε πραγματικό χρόνο και συνθήκες.

Βρίσκονται καθημερινά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μέσα στο χώρο του σπιτιού μαζί με την μαμά και τον μπαμπά που τυγχάνει να μην εργάζονται προσωρινά. Και σε ετούτη την περίπτωση, είναι παρήγορο το γεγονός ότι τουλάχιστον περνούν μεταξύ τους χρόνο ποιοτικό. Δεν είναι λίγα όμως κι όσα περνούν τις ώρες με την γιαγιά και τον παππού, τους φύλακες άγγελους που τα φροντίζουν όσο οι γονείς εργάζονται.

Πόση χαρά μπορεί να δώσει στο μικρό παιδί η συντροφιά του μεγάλου;

Αρκεί ο ενθουσιασμός μιας αγκαλιάς, ενός νόστιμου σπιτικού φαγητού να αντικαταστήσει τη χαρά της ζωής και νιότης που πίσω δεν ξαναγυρνά;

Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία της ζωής τους διανύουν ένα κρίσιμο στάδιο-κομβικό θα λέγαμε- κατά το οποίο, ανοίγουν τα φτερά τους με σκοπό να ξεμυτίσουν από την αγκαλιά της οικογένειας και να μάθουν να επικοινωνούν και να αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ τους.

Για εκείνα ξεκινά η διαδικασία της κοινωνικοποίησης σε μια εποχή που οι ανθρώπινες σχέσεις φαίνονται πιο απομακρυσμένες από ποτέ. Ακόμα και ο εγκάρδιος χαιρετισμός αντικαταστάθηκε από δισταγμό.

Ετούτο το παιδί, που τρομάζει ακόμα και να δώσει το χέρι στο διπλανό του, πώς αύριο θα ανοίξει την καρδιά του και θα μιλήσει για τις σκέψεις και τα συναισθήματά του;

Συνήθισε να βλέπει τους γονείς και τους παππούδες όχι μόνο σαν οικογένεια αλλά και σαν φίλους που μοιράζεται μαζί τους κάποιες στιγμές παιχνιδιού.

Πώς θα του εξηγήσεις έπειτα πως οι φίλοι είναι συνομήλικοι και πως με εκείνους θα περνάμε αρκετές ώρες γι’ αυτό και πρέπει να μάθουμε να επικοινωνούμε μαζί τους;

Επικοινωνώ θα πει: Ακούω-Απαντώ-Συνομιλώ- Αλληλεπιδρώ με τον διπλανό μου, τον οποίο μέχρι πρόσφατα χαιρετούσα με δισταγμό. Δύσκολοι καιροί για ανθρώπινες σχέσεις, δύσκολοι καιροί για να μεγαλώνεις σαν παιδί.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις των νεότερων γενεών βρίσκονται σε μεγάλη κρίση, ίσως και μεγαλύτερη από τις κρίσεις που γνώρισαν και γνωρίζουν οι ενήλικες. Τα παιδιά μας χάνουν τη μια μετά την άλλη τις ημέρες της παιδικής τους ηλικίας. Τα αγαθά που σε εμάς δόθηκαν απλόχερα, είναι για εκείνα άπιαστα όνειρα. Θα είναι δύσκολο να μάθουν να επικοινωνούν, να ακούν και να ακούγονται, να τρέχουν χωρίς το φόβο πως θα χτυπήσουν, να εξερευνούν χωρίς το φόβο πως θα χαθούν.

Σήμερα, τα παιδιά μας χρειάζονται περισσότερο από ποτέ την παιδικότητα που τους στερεί η πανδημία που έγινε συνήθεια. Μια κακή συνήθεια. Στο ξημέρωμα που θα έρθει χωρίς αυτήν, τα παιδιά μας θα έχουν βαθιά ανάγκη να ανασάνουν δίπλα σε άλλα παιδιά, να παίξουν, να τρέξουν, να γελάσουν δυνατά στις αυλές των σχολείων, στις παιδικές χαρές.

Ας ευχηθούμε να κάνουν σύντομα το όνειρό τους πραγματικότητα. Εκείνη την στιγμή, ας μείνουμε σε μια άκρη,σιωπηλοί, καμαρώνοντάς τα να ζουν την παιδικότητα που τόσο τους λείπει. Ο αέρας, τα λουλούδια, το παιδί , όλα αυτά τα απλά, τα σπουδαία , αυτά μας λείπουν τελικά!

*Σοφία Γ. Παπαδάκη, Παιδαγωγός-Φιλόλογος