Αυθαιρεσίες και αποσιωπήσεις
του Γιώργου Πανταγιά*
Η επινόηση μύθων ήταν προσφιλής στους κομματικούς βιότοπους της Αριστεράς. Άλλοτε, γιατί ήθελαν να καταστήσουν εμβληματικό τον λόγο τους και να προσδώσουν ξεχωριστή υπόσταση στην ταυτότητά τους. Άλλοτε διότι προσπαθούσαν να συγκαλύψουν την υπαρκτή διάσταση θεωρίας και πράξης. Προφανώς επεδίωκαν να δημιουργήσουν έναν μηχανισμό αυτοάμυνας, εξωραΐζοντας τις πολιτικές που πρέσβευαν και συνεχίζουν να πρεσβεύουν.
Η μυθοπλαστία έθρεψε τις ιδεοληψίες και τον πρωτογονισμό των αριστερών κομματικών μηχανισμών. Πολιτευόμενοι εκτός οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας, επένδυσαν στην άρνηση, στην καταγγελτική ρητορεία, ακόμη και στην ισοπέδωση. Στην ουσία αντιστρατεύονταν την πρόοδο, την εξέλιξη, υπηρετώντας χίμαιρες και ουτοπίες. Όταν καταβαραθρώθηκαν τα στρατηγήματά τους διολίσθησαν στον ακραίο λαϊκισμό. Τα αποκαλούμενα αντισυστημικά ριζοσπαστικά κόμματα ανατροφοδοτήθηκαν από τις δεξαμενές του. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Podemos.
Το τσουνάμι της κρίσης δεν αποδόμησε μόνο το ευρωπαϊκό μοντέλο, αλλά και εκείνες τις δυνάμεις που πίστευαν ότι ο εξανθρωπισμένος καπιταλισμός ήταν καλύτερος από το ‘τίποτα’. Η σοσιαλδημοκρατία στη γηραιά ήπειρο υπήρξε τις προγενέστερες δεκαετίες φορέας μιας νέας κοινωνικής επαγγελίας. Πάνω σ’ αυτή θεμελιώθηκε η ισχύς και η κυριαρχία της. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα είναι απότοκα της αδυναμίας της να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και πρωτίστως σ’ αυτά που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση. Βέβαια καταλυτική ήταν και η επίδραση της κυβερνητικής φθοράς που υπέστη, εξαιτίας της μικροφυσικής της εξουσίας.
Στην εγχώρια πολιτική αυθεντικό σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα δεν υπήρξε. Το πρώιμο ΠΑΣΟΚ είχε σοσιαλδημοκράτες αλλά κυρίως ήταν ένα κόμμα «μεσογειακού τύπου». Μετά το 1993 ο Ανδρέας Παπανδρέου επιχείρησε τη μεγάλη τομή, επιδιώκοντας την εναρμόνιση του Κόμματός του με τους Ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες. Το εγχείρημα του κατ’ εξοχήν ευρωπαϊστή Κώστα Σημίτη αποτέλεσε μια σοσιαλδημοκρατική αναλαμπή. Η προσπάθειά του να εμποτίσει το ΠΑΣΟΚ με τον ευρωπαϊσμό και τις ιδέες της σοσιαλδημοκρατίας δεν τελεσφόρησε. Προσέκρουσε στις σκληρές κομματικές, συντεχνιακές και πελατειακές δομές του, που εδράζονταν στον λαϊκισμό. Η πορεία που ακολούθησε στη συνέχεια το άλλοτε κραταιό κόμμα αποδείχθηκε δρόμος χωρίς επιστροφή.
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τη μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ σε σοσιαλδημοκρατικό σχήμα. Πιστεύω πως βρίθει αυθαιρεσιών, απλουστεύσεων και αφαιρέσεων. Το σημαντικότερο, αντιμετωπίζει τις πολιτικές διεργασίες και εξελίξεις με μια γραμμική αντίληψη της ιστορίας. Οι ιδέες και οι πολιτικές που η παλιά και νέα σοσιαλδημοκρατία ενσαρκώνουν δεν μεταλαμπαδεύονται σε έναν ιδεολογικοπολιτικό χυλό με μοναδική συνεκτική ουσία τον χυδαίο εθνολαϊκισμό. Με αυτόν δημιουργήθηκε και απ’ αυτόν ανατροφοδοτείται. Η στρατηγική που ακολουθεί σήμερα η ηγεσία του το επιβεβαιώνει. Η προκλητική ψευδολογία, η οξεία πόλωση, η ποδηγέτηση των θεσμών η ενοχοποίηση και ο διασυρμός των αντιπάλων, ο πολιτικός κανιβαλισμός, η χειραγώγηση της ενημέρωσης, ο πολιτικαντισμός, ο εκμαυλισμός των συνειδήσεων, οι πελατειακές σχέσεις, δεν υπάρχουν στο γενετικό υλικό της σοσιαλδημοκρατίας. Αντιθέτως ήταν και παραμένουν στο DNA του ΣΥΡΙΖΑ.
Η μεταμόρφωση που αποπειράται ο Αλέξης Τσίπρας είναι εξαρχής νοθευμένη. Δεν εδράζεται σε ουσιαστική ανατοποθέτησή του. Δεν συνιστά την παραμικρή τομή με τον προγενέστερο πολιτικό εαυτό του. Ο πρωθυπουργός δεν φαίνεται να απεξαρτήθηκε από τις πολιτικές που πρέσβευε. Ούτε ανασκεύασε τον τρόπο που πολιτεύεται. Αναμφίβολα δεν είναι στατικός. Δείχνει προσαρμοστικότητα. Αδυνατεί όμως να θεμελιώσει μια νέα υπόσταση. Πόσω μάλλον να ενσαρκώσει ένα προοδευτικό κίνημα, είτε έχει σήμανση σοσιαλδημοκρατική είτε ‘μετα-σοσιαλδημοκρατική’, όπως για παράδειγμα ο Μακρόν. Με απλουστεύσεις και αποσιωπήσεις, με ευσεβείς πόθους δεν μεταβάλλεται η πραγματικότητα.
*Ο Γιώργος Πανταγιάς είναι πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος
