Η αποθήκευση ενέργειας θα φέρει φθηνό ρεύμα

Γράφει ο Γιάννης Χοχλακάκης 

Με ποιον τρόπο θα γίνει η Ελλάδα η «μπαταρία του Νότου»- Τα σχέδια της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ για την αντλησιοταμίευση και οι μεγάλες επενδύσεις της ύψους άνω των 770 εκατ. ευρώ σε Αμφιλοχία και Κρήτη

Όταν ακούμε αποθήκευση ενέργειας σκεπτόμαστε μπαταρίες που αποθηκεύουν ηλεκτρικό ρεύμα. Όμως, οι μπαταρίες, αν και αναπτύσσονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια και χάρη σ αυτές έγινε πραγματικότητα το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, δεν είναι ούτε ο μοναδικός, ούτε ο πιο οικονομικός τρόπος για να αποθηκεύεις ενέργεια.

Υπάρχουν και άλλοι, με πιο ώριμη και ανταγωνιστική τεχνολογία, την αντλησιοταμίευση, η οποία επιτρέπει να αποθηκεύεται ενέργεια σε μεγάλη κλίμακα, τέτοια ώστε τα έργα αντλησιοταμίευσης να υποκαθιστούν στο ηλεκτροπαραγωγικό μας σύστημα μεγάλα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Πως δουλεύει η αντλησιοταμίευση; Η βάση της είναι δύο δεξαμενές νερού -οι ταμιευτήρες- που έχουν μεταξύ τους σημαντική υψομετρική διαφορά. Οι ταμιευτήρες αυτοί μπορεί να είναι φυσικοί, όπως μία λίμνη ή ένα βαθύ ποτάμι, ή τεχνητοί, όπως μία τεχνητή λίμνη που δημιουργεί ένα υδροηλεκτρικό φράγμα και μπορεί να χρησιμοποιηθούν υφιστάμενα υδροηλεκτρικά έργα ή να κατασκευαστούν νέα. Οι δύο λοιπόν αυτές δεξαμενές νερού επικοινωνούν μεταξύ τους δια μέσου ενός σωλήνα με μια αντλία. Όταν υπάρχει αφθονία ηλεκτρικής ενέργειας στο σύστημα όπως π.χ. τα βράδια όταν η ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα είναι χαμηλή αλλά φυσάει αέρας και οι ανεμογεννήτριες γυρίζουν χωρίς πελάτες για να αγοράσουν το ρεύμα που παράγουν, η αντλία χρησιμοποιεί το ρεύμα που περισσεύει και θα πήγαινε χαμένο για να στείλει το νερό από τον κάτω στον πάνω ταμιευτήρα. Όταν αντίθετα υπάρχει υψηλή ζήτηση και όχι αρκετή προσφορά ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. στη διάρκεια της ημέρας), το νερό αφήνεται να πέσει από ψηλά και να δημιουργήσει έτσι περνώντας από μία γεννήτρια ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι έχουμε μία πραγματική επαναφορτιζόμενη «μπαταρία της φύσης».

Το σύστημα αυτό είναι σήμερα – και στο προβλεπτό μέλλον – ο πιο ανταγωνιστικός τρόπος αποθήκευσης ενέργειας, αλλά για να λειτουργήσει έχει δύο βασικές προϋποθέσεις. Θέλει βουνά (μεγάλες υψομετρικές διαφορές) και νερά (λίμνες, ποτάμια, ταμιευτήρες), αλλά και ήλιο και αέρα, στην ίδια τοποθεσία. Στη Βόρεια Ευρώπη ιδανική γεωμορφολογία για το σκοπό αυτό έχει η Νορβηγία, που οι Ευρωπαίοι θέλουν να της δώσουν το ρόλο της φυσικής μπαταρίας της Ευρώπης. Στο νότο αντίστοιχη γεωμορφολογία έχει προπαντός η Ελλάδα η οποία μπορεί να παίξει το ρόλο της «μπαταρίας του νότου».

Φτηνό ρεύμα τη στιγμή που το έχουμε ανάγκη

Το βασικό πλεονέκτημα της αποθήκευσης ενέργειας μέσω αντλησιοταμίευσης αφορά την τιμή του ρεύματος για τον τελικό καταναλωτή. Όταν διαθέτεις αποθηκευμένη ενέργεια και υπάρχει υψηλή ζήτηση, δεν αγοράζεις ακριβά ρεύμα από το εξωτερικό, ούτε έχεις ανάγκη να κρατάς σε εφεδρεία και να πληρώνεις μεγάλα θερμικά εργοστάσια. Συνεπώς, εξ ορισμού αντικαθιστάς την πιο ακριβή σου ενέργεια με φθηνότερη. Επίσης, το ρεύμα είναι φθηνότερο γιατί η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, η οποία θα χαθεί αν δεν αποθηκευτεί, είναι ευγενική χορηγία του ελληνικού ήλιου και ανέμου. Δωρεάν είναι επίσης η σταθερότητα και η ασφάλεια του συστήματος, αφού κόστος διατήρησης των σταθμών αντλησιοταμίευσης σε ετοιμότητα δεν υπάρχει, αντίθετα με τους σταθμούς που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα. Συνεπώς, με την αποθήκευση ενέργειας μέσω αντλησιοταμίευσης η ζήτηση ηλεκτρικού ρεύματος δεν υπερβαίνει ποτέ την προσφορά, οι περίοδοι αιχμής εξομαλύνονται και η τιμή είναι μονίμως χαμηλότερη.

Η γεωπολιτική σημασία

Οι ανανεώσιμες πηγές και η αποθήκευση ενέργειας μέσω αντλησιοταμίευσης ταιριάζουν ιδανικά στην Ελλάδα γιατί διαθέτει ένα μοναδικό γεωφυσικό ανάγλυφο που συνδυάζει βουνά και μεγάλες υψομετρικές διαφορές με νερά (λίμνες, ποτάμια, ταμιευτήρες από υδροηλεκτρικά φράγματα), ήλιο και αέρα στο ίδιο σημείο σε πολλές τοποθεσίες.

Με την ανάπτυξη μεγάλων θαλάσσιων αιολικών πάρκων ή πάρκων σε βραχονησίδες όπως ο Αι Γιώργης, που αξιοποιούν το τεράστιο αιολικό δυναμικό του Αιγαίου, σε συνδυασμό με αντλησιοταμιευτήρες, η Ελλάδα μπορεί να ενισχύσει την γεωπολιτική της θέση μετατρεπόμενη σε χώρα που παράγει, αποθηκεύει και εξάγει ηλεκτρικό ρεύμα για λογαριασμό του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος. Προϋπόθεση να αναπτυχθούν παράλληλα και οι τρεις κρίσιμες για τον στόχο αυτό επενδύσεις. Τα μεγάλα αιολικά πάρκα, τα έργα αντλησιοταμίευσης και οι διασυνδέσεις των νησιών με την κυρίως Ελλάδα και της Ελλάδας με την Ευρώπη που θα διασφαλίζουν την μεταφορά του ρεύματος χωρίς σημαντικές απώλειες (super grid). Η γεωπολιτική αυτή ευκαιρία για την Ελλάδα απαιτεί όμως την ταυτόχρονη πρόοδο και των τριών πυλώνων της που είναι συμπληρωματικοί. Αξιοποίηση του δυναμικού του ήλιου και του αέρα του Αιγαίου δεν έχει οικονομικό νόημα χωρίς διασυνδέσεις και αποθήκευση. Αποθήκευση δεν έχει νόημα χωρίς ανανεώσιμες και διασυνδέσεις δεν έχουν νόημα αν δεν έχουν ρεύμα να μεταφέρουν. Πρέπει συνεπώς να προχωρήσουν παράλληλα.

Έργα αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα διαθέτει ήδη ολοκληρωμένα έργα αντλησιοταμίευσης, που στο παρελθόν είχε πραγματοποιήσει η ΔΕΗ, αλλά δεν έχουν ακόμα ενταχθεί στο σύστημα, και πολύ σημαντικό δυνητικό δυναμικό. Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που εξέτασε ένα μόνο είδος τέτοιων έργων, βρήκε 44 σημεία με δυνατότητες εφαρμογής της αντλησιοταμίευσης και συνολική δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας 277 GWh. Ο ΔΕΔΔΗΕ που έχει κατάλογο των υβριδικών σταθμών (συνδυασμός ρεύματος από ανανεώσιμες πηγές και αντλησιοταμίευση) που έχουν ζητήσει ή και λάβει άδεια παραγωγής καταγράφει στα πλέον πρόσφατα δημοσιοποιημένα στοιχεία του συνολικά 24 έργα, εκ των οποίων τα 18 στην Κρήτη, με σύνολο εγγυημένης ισχύος 571 MW, τα 3 στη Ρόδο (36 MW), 1 στη Λέσβο (15MW), 1 ΣΤΗΝ Τήλο και 1 στην Ικαρία, το τελευταίο από τη ΔΕΗ.

Η μεγαλύτερη επένδυση σε έργο αποθήκευσης προέρχεται από τον όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και προγραμματίζεται στην Αμφιλοχία στο πλαίσιο του πακέτου Γιούνκερ. Πρόκειται για επένδυση ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ, με εγκατεστημένη ισχύ 680 MW, που έχει χαρακτηριστεί Ελληνική Στρατηγική Επένδυση και έχει ενταχθεί στις Διαδικασίες Στρατηγικών Επενδύσεων και στο σχέδιο διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας Βορρά – Νότου στην Κεντροανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η ίδια εταιρεία προωθεί επίσης μια μεγάλη υβριδική επένδυση ύψους 277 εκατ. ευρώ στην Κρήτη (Ρέθυμνο και Λασίθι). Το σχέδιο συνδυάζει αποθήκευση ενέργειας με αντλησιοταμίευση με επενδύσεις σε μεγάλα αιολικά πάρκα.

Συγκεκριμένα δύο αιολικά πάρκα εγκατεστημένης ισχύος 89 ΜW στον Νομό Λασιθίου θα τροφοδοτούν ένα υβριδικό αντλησιοταμίευσης στο Αμάρι Ρεθύμνου, με εγκατεστημένη ισχύ 75 MW. Η τοπική αυτοδιοίκηση θα απολαμβάνει ετήσια έσοδα 4,6 εκατομμυρίων ευρώ κατά την 25ετή περίοδο της σχετική σύμβασης.