Oι παλιοί τελάληδες στη Μεσαρά

Το επάγγελμα του τελάλη, η ντελάλη, που σήμαινε κήρυκας, έχει πλέον εξαλειφθεί από την πατρίδα μας, εν τούτοις άνθισε για πολλά χρόνια σε πολλά χωριά της Κρήτης και ασφαλώς και στη Μεσαρά , που οι πιο παλιοί τους θυμούνται ακόμα!
Θα περιοριστούμε στη Μεσαρά, γιατί σε πολλά χωριά της Ελλάδας, ο τελάλης, ήταν κάτι σαν κινητή εφημερίδα, που άρχιζε με το «ακούσατε ακούσατε», και ανακοίνωνε τα νέα, και ήταν περισσότερο επάγγελμα, για να ζήση κάποιος, αυτός και η φαμελιά του.

Στα χωριά μας όμως της Μεσαράς, ο τελάλης, ήταν κάτι διαφορετικό, και άρχιζε με το «χωριανοί χωριανοί…», για να ενημερώσει για οτιδήποτε..
Κατ αρχάς, να διευκρινίσουμε, ότι δεν είχαν όλα τα χωριά τελάλη.
Όσα λοιπόν χωριά δεν είχαν τελάλη, τη δουλειά αυτή, υποχρεούταν να την κάνει ο αμπελικός (αγροφύλακας).
Σε πολλά χωριά της Κρήτης, έβαζαν για τελάλη, συνήθως άνθρωπο αδύναμο, ηλικιωμένο, η ανάπηρο, για να του δώσει το χωριό από ευσπλαχνία, την ευκαιρία αλλά και το δικαίωμα να φάει κι αυτός «ένα κομμάτι ψωμί», μια και αδυνατούσε να δουλέψει στα χωράφια, η να κάνει μεροκάματα! Ήταν και κακές εποχές, και δύσκολα έβγαζαν σύνταξη οι ανάπηροι.
Μα και να μην ήταν θέμα αλληλοβοήθειας της κοινότητας, δεν καταδεχόταν ένας – ένας που ήταν υγιής να κάνει τον τελάλη, αφού όλοι το θεωρούσε υποτιμητικό!
Το μόνο προσόν, για να κάνει κανείς τον τελάλη, ήταν η δυνατή και βροντερή φωνή!
Στην κατάσταση αυτή της σωματικής αναπηρίας, στο χωριό μας τη Γαλιά, ήταν και ο γνωστός σε πολλούς ο Ζαχάρης Νικολούδης. Τελάλης της Γαλιάς για πολλά χρόνια. (Φωτογραφία με το λευκό πουκάμισο).
Στη Φανερωμένη ήταν ο Τζαβόλης ο Μανώλης.Δεν ήταν Φανερωμιανός, αλλά παντρεύτηκε από εκεί, και παρέμεινε στη Φανερωμένη. Αργότερα έφυγε για το Βέλγιο όπου πέθανε εκεί.
Στις Μοίρες ήταν γνωστός και ο Σημαντήρης.
Ήταν από ότι λένε ηλικιωμένος και αδύναμος στο να κάνει αγροτικές εργασίες, και ο Δήμος Μοιρών τότε, του παραχώρησε τη θέση αυτή, να μπορέσει κι αυτός να ζήσει με αξιοπρέπεια.
Τον Σημαντήρη θυμούνται πολλοί σήμερα, και ηχεί ακόμα στα αυτά τους η φωνή του, τότε που διαλαλούσε στα σοκάκια, όπως τη Φράση:
-«Κινηματογραφος ‘’Φαιστός’’! Τέσσερεις νύφες και ένας γαμπρός»!
Ήταν η γνωστή μας ταινία με τον Βουτσά και Γκιωνάκη!
Δεν το λες επάγγελμα την εργασία του τελάλη, γιατί τα λεφτά ήταν πολύ λίγα, έφταναν δεν έφταναν να ζήσει ένα άτομο.
Ήταν όμως μια ασχολία κάποιου, να μπορεί κι αυτός να έχει τα απαραίτητα, τουλάχιστον τα προς το ζην!
Ο Ζαχάρης απ τη Γαλιά, αν και ανάπηρος, είχε πολύ δυνατή και βροντερή φωνή!
Η ασυνήθιστα δυνατή φωνή του απ’ ότι λέγανε, ήταν δυνατότερη, ακόμα κι από… μεγάφωνο!
Γεννήθηκε υγιής, αλλά μικρός είχε την ατυχία να πάθει πολιομυελίτιδα, και του άφησε ατροφικό το ένα χέρι .
Έτσι το ένα του χέρι ήταν στην αχρηστία, και το είχε συνήθως στην μέση και πίσω στην πλάτη του. Προφανώς, ντρεπόταν να το έχει μπροστά και το έκρυβε…
Του είχαν αναθέσει και άλλη μια εργασία, να φροντίζει και να ποτίζει τα λουλούδια του Ηρώου του χωριού ταγμ/χη Νικολούδη Εμμ, και διάφορες εξυπηρετήσεις της κοινότητας και των συγχωριανών του.
Έζησε έτσι αρκετά χρόνια, εξασκώντας αυτή τη δουλειά του τελάλη, και του υπεύθυνου Ηρώου με τον καλύτερο τρόπο! Το μνημείο τότε επί εποχής του είχε την τιμητική του, γεμάτο ποικιλίες λουλουδιών..
Όλα αυτά τα έκανε πολύ καλά με ιδιαίτερο μεράκι, και με την ανάλογη σοβαρότητα, που σχεδόν έμοιαζε λειτούργημα!
Ο τελάλης, πήγαινε σε όλες τοις γειτονιές του χωριού, σταματούσε στο πιο κατάλληλο σημείο, να έχει ακουστική πρόσβαση σε όσο περισσότερο κόσμο γίνεται!
Στη συνέχεια, έβαζε τα δυο του χέρια στο στόμα σε σχήμα χωνιού, και άρχιζε να βροντοφωνάζει για το αποψινό θέμα που του έχουν αναθέσει να ανακοινώσει.
Τα ανακοινωθέντα ήταν πολλά, τακτικά, και διαφόρων θεμάτων!.
Τα πιο συνήθη θέματα, ο ερχομός κάποιου βουλευτού, η Νομάρχη για να μιλήσουν.
Ο τελάλης θα ανακοινώσει προσεχείς γάμους, βαφτίσια, για να δηλωθούν τα ζώα του κάθε χωριανού, αιγοπρόβατα, τα κτήματα ( γαϊδούρια μουλάρια κλπ) και τα χωράφια.
Εδώ κάπου, κάποιες ανακοινώσεις, έχουν αφήσει εποχή, αφού ο κόσμος θέλει να διακωμωδεί τον τελάλη, και να του προσάπτει φράσεις που ποτέ δεν είπε!
-Χωριανοί, χωριανοί! Χωριανοί γουρούνια όσοι έχετε! Να πάτε αύριο να τα δηλώσετε!
Χωριανοί μουσκάρια όσοι έχετε! Να πάτε λέει αύριο όσοι θέλετε, να τους κάνετε εμβόλιο στην κοινότητα που θα έρθει ο κτηνίατρος!
Πολλά τέτοια σατυρικά εφεύρε ο λαός, που για ένα κόμμα που αλλάζει θέση, άλλαζε ριζικά και το νόημα της ανακοίνωσης του τελάλη!
Ο τελάλης ανακοίνωνε τα θέματα της κοινότητας , της ενορίας, που του προέτρεπε ο γραμματικός, ο πρόεδρος η ο παπάς, ο δάσκαλος κλπ.
Οι πιο ωραίες βέβαια ανακοινώσεις, ήταν όταν ενημέρωνε το χωριό , για ερχομό κάποιου σινεμά η θεατρικού θιάσου!
Με δυνατή βροντώδη φωνή, με στόμφο, που τόνιζε δυο η τρείς συλλαβές χωριστά και σταματούσε με παύσεις, έκανε τις ανακοινώσεις!
-Χω -ρια- νοί – Χω -ρια- νοί!!! Από-ψε, ή -ρθε θέ-ατρο στο χω -ριό μας, και θα παί -ξει στη πλα-τεία του σκο -λιού – το έ ργο, «η θυ-σία του Αβρα-άμ», και ό -σοι θέ τε, να πάτε… Η πα -ρά-σταση αρχί-ζει στσι 8 η ώρα!
Ακόμα θυμάμαι ένα καλοκαιρινό βράδυ του 1968:
-Χωρια – νοί! –Χωρια – νοί! Από – ψε θα παί – ξει κινηματογρά – φος στο χω – ργιό μας, το έ – ργο «ξεριζωμέ – νη γε -νιά» με το Νι -κο Ξανθό – πουλο και την Ά – ντζελα Ζή -λια!
Πρωταγωνιστούν! ο Μα -νος Κατρά -κης, ο Λαυρέ -ντης Διανέ – λος, και Πα -ντελής Ζε -ρβός! Ακό -μα παί -ζει και ο μι -κρός Βασιλά – κης Κα -ίλας!
Η ται – νία θα αρχί -σει στις 8 στου Δρου γκοστελιανού το μα – γαζί!
Πέ -ντε φρά -γκα οι μεγά -λοι και τρί -α οι μι -κροί!
Ταχτικά όμως ερχόταν και πλανόδιοι αθλητές…
-Χω – ριανοί χω- ριανο! Σή – μερο στο χω – ργιό μας ρθε ο μεγά- λος Σα -μψών, (Η Τζιμ Αρμάου, η Τζίμ Λόντον) και θα δώ -σει παρά -σταση στου Φλασκου –ρογιώ -ργη το μαγ -αζί, από – ξω στη πλα -τεία, όσοι θέτε να πάτε!
Μετά παρέλευση όμως ετών, τέλη του ΄70, ήρθαν οι λαμπάτοι ενισχυτές , οι λεγόμενοι »DUBLEX» 35 η 100 Watt, που πήραν τη θέση τους σε κοινοτικά γραφεία εκκλησίες, και με ένα απλό μικρόφωνο, και ένα μεγάφωνο τύπου χωνί, ήταν πλέον αρκετά να εκτοπίσουν όλους τους τελάληδες!

Κείμενο – φωτογραφία: Γεώργιος Χουστουλάκης